Рабочая учебная программа
Родной язык и литературное чтение на родном языке
(образовательная область)
(Кабардино-черкесский язык (родной ))
(наименование учебного курса)
II ступень
7«Б»класс
(ступень образования, класс)
на 2022-2023 учебный год
Бекшокова Лялюся Султановна

Адыгэбзэ
7 класс
Зыубзыху тхыгъэ
Программэр зэхэгъэуващ
1. АдыгэбзэмкIэ зэрылажьэ программэр зэхэгъэуващ мы къэкIуэну нормативнэ тхылъхэр и
лъабжьэу:
 Урысей Федерацэм щIэныгъэ егъэгъуэтынымкIэ 2012 гъэм декабрым и 29-м къищта
федеральнэ закон № 273- ФЗ-р, (ред. от 29.12.2014) "Об образовании в Российской
Федерации" (с изм. и доп., вступ. в силу с 06.05.2014);
 «О республиканском комплекте учебников», от 18 июля 2011 г. N 67-РЗ
 «О республиканской целевой программе «Модернизация учебной книги на национальных
языках на 2007-2011 годы», от 21 ноября 2007 года N 83-РЗ
 Закон КБР от 24 апреля 2014 года № 23-Р3 (ред. от 03.04.2014 года № 71-Р3) «Об
образовании»;
 Приказ МОН КБР от 30.06.2015 года №676 «Об утверждении республиканского базисного
учебного плана для образовательных учреждений КБР на 2015-2016 учебный год »;
 Санитарно-эпидемиологическэ правилэм и нормативхэу СанПиН 2.4.2.2821-10 «Санитарноэпидемиологические требования к условиям и орга низации обучения в
общеобразовательных учреждениях», зарегистрированные в Минюсте России 3 марта 2011
года, регистрационный номер 19993;
 Къэбэрдей-Балъкъэр республикэм егъэджэныгъэмрэ щIэныгъэмкIэ Министерствэм щIэныгъэ
егъэгъуэтынымкIэ IуэхущIапIэхэм 2015-2016 гъэ еджэгъуэм зэрегъэджапхъэу къыхиха
тхылъхэмкIэ къищта унафэр, ( от 31 марта 2014 года № 253)(ред. От 08.06.15 года)
 Муниципальнэ Къэхъун курыт еджап1э № 2-м зэхигъэува зэрылажьэ программэм теухуа
ФКГОС ООО и положенэм ипкъ итк1э сентябрым и 1-м 2011 гъэм къищта унафэ №34 -р
 Муниципальнэ Къэхъун курыт еджап1э № 2-м 2018-2019 гъэ еджэгъуэм зэрылажьэ учебнэ
планым ипкъ итк1э
2. Программэр
зэхэгъэуващ «Адыгэбзэмк1э программэхэр» Авторхэр:
Джаурджий
Хь.З.,Къэмбэчокъуэ 1.М. Налшык, 2010 гъэм къыщыдэк1ам тету
Адыгэбзэр джыным и мыхьэнэр
Адыгэбзэр Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэм и къэралыбзэхэм ящыщ зыщ. Ар еджак1уэм нэсу
зэрищ1эм, и бзэм, гъащ1эм къызэрыщигъэсэбэпыфым куэдк1э елъытащ псынщ1эурэ зызыхъуэж
гъащ1эм щигъуэтыну ехъул1эныгъэхэр. Абы и лъэныкъуэк1э инщ адыгэбзэр егъэджыным и
мыхьэнэр. Еджак1уэм дуней псор зэрилъагъур, зэрызэхищ1эр къыдалъхуа и анэбзэрщ. Апхуэдэу
щыщытк1э, а бзэм и щэху нэхъыбэ ищ1эхук1э, и акъылми, гупсысэми зеужь.
3. Ебланэ классым адыгэбзэр щегъэджыным къалэну къегъэув:
 Къабзэу псэлъэнымк1э, тхэнымк1э, гъэхуауэ къеджэнымк1э я1э зэф1эк1хэмрэ
есэныгъэхэмрэ хэгъэхъуэныр;
 Псалъэм и къарур зыхащ1эу, дэтхэнэ зы псалъэри къыхахыфрэ къагъэсэбэпыфу гъэсэныр;
 Иджырей бзэщ1эныгъэм щыщу гуры1уэныгъэ еянэ классым ехьэл1ахэр, абы ипэк1э яджахэр
куууэ егъэщ1эныр, бзэм гъащ1эм щи1э мыхьэнэшхуэм, бзэм и зыужьык1эм хэлъ
щхьэхуэныгъэхэм щыгъэгъуэзэныр.
 Я логическэ гупсысэк1эм зегъэужьыныр:
 Бзэр къулеягъэ ину зэрыщытыр, ар лъэпкъым и псэу, и дунейуэ зэрыщытыр зыхегъэщ1эныр;
 Ц1ыхугъэм, гущ1эгъулыныгъэм хуэгъэсэн, нэгъуэщ1 лъэпкъ культурэхэм, динхэм
шы1эныгъэрэ зыхэщ1ык1рэ хуа1эу гъэсэныр



Иджыпсту щы1э информационнэ къулеягъым хэплъэфу, зыхуейр хуэ1эзэу къагъэсэбэпыфу
егъэсэныр.


4.Адыгэбзэр егъэджыныр къызэгъэпэщыпхъэщ компетентностнэ (лъэк1ыныгъэхэм
зезыгъэужь ) бгъэдыхьэк1эм тету. Абы тещ1ыхьауэ еянэ классым зыщаужь:
 коммуникативнэ (зэрызэгуры1уэ, зэрызэпыщ1а) компетенцэхэм,
 лингвистическэ (бзэщ1эныгъэ) компетенцэхэм,
 культуроведческэ компетенцэхэм.
Еянэ классым щеджэ еджак1уэхэм адыгэбзэмк1э ягъэзэщ1апхъэ лэжьыгъэхэр, я зэф1эк1хэр,
щ1эныгъэр егъэф1эк1уэнымк1э ахэр зыхуэунэт1ахэр ( компетенцэ елъытауэ)
 Щ1эныгъэм и ф1агъыр къэзыгъэлъагъуэ унэт1ыныгъэхэр:
- предметымк1э ягъуэт лъэк1ыныгъэхэр ( предметные компетенции)
- гъащ1эм, ц1ыхухэм яхэтынымк1э ягъуэт лъэк1ыныгъэхэр
(социальные компетенции)
- культурэ куэдым хэзэгъэнымк1э, ар зыхащ1энымк1э ягъуэт
лъэк1ыныгъэхэр ( поликультурные компетенции)
- информацэ зэхуэхьэсыным, абы и къэгъэсэбэпык1эм ехьэл1ауэ
ягъуэт лъэк1ыныгъэхэр (информационные компетенции)
- гъэсэныгъэ елъытауэ ягъуэт лъэк1ыныгъэхэр (общекультурные
компетенции).
Еянэ классым щадж темэхэм къыдэк1уэу еджак1уэхэм академическэ грамматикэм и 1ыхьэ куэдыр
нэхъ куууэ ядж, абы къыхэк1ыу 1эмал имы1эу езыр-езыру ялэжьхэр, творческэ проектхэр, бзэм
теухуа къэхутэныгъэхэр нэхъыбэу хэгъэхьэпхъэщ.
5. Еянэ классым адыгэбзэмк1э и программэр джыным сыхьэт 68-рэ хухах, тхьэмахуэм
сыхьэтит1 ирет.
 Адыгэбзэр щебгъаджэк1э къэбгъэсэбэп
хъунущ мы къэк1уэну 1эмалхэр
(методхэр):
 Къэхутэныгъэ, проектнэ, зэгуры1уэныгъэ, продуктивнэ, репродуктивнэ, проблемнэ
егъэджэныгъэ, еджак1уэхэм къазэрыщыхъу, экскурс, нэгъуэщ1хэри:
 Мы къэк1уэну щытык1эхэр (формэхэр): щхьэзакъуэ лэжьыгъэхэр, къэу1этэныгъэ,
зэпсэлъэныгъэ, къэу1этыныгъэмрэ зэпсэлъэныгъэмрэ зэгъусэу, нэгъуэщ1хэри
Еджак1уэхэм ягъуэта щ1эныгъэр къызэрапщытэ щ1ык1эхэр:
- жьэры1уатэу блэк1а темэхэр къапщытэк1эрэ,
- тхыгъэ лэжьыгъэхэр ятхк1эрэ,
-тест лэжьыгъэхэр ягъэзащ1эк1эрэ, нэгъуэщ1эхэри.
Ебланэ классым щеджэ еджак1уэм оценкэ зэрыхуагъэув щ1ык1эхэр:
Жьэры1уатэ жэуапхэм:
«5» ягъэув ядж произведенэм и текстыыр тэмэму ищ1эмэ ик1и куууэ къыгуры1уэмэ; абы хэт
ц1ыхухэм яку дэлъ зэхущытык1эр, я хьэл-щэнхэр, я 1уэхущ1афэхэр, 1уэхугъуэхэм я
зэк1элъык1уэк1эр къызэрыгъэлъэгъуар ик1и тхак1уэм къигъэсэбэпа художественнэ средствэхэм я
мыхьэнэр къыгуры1уэу тепсэлъыхьмэ; литературэм и теориер ищ1эмэ, теорием теухуауэ и1э
щ1эныгъэр нэсу къигъэсэбэпмэ; произведенэм и содержанэм щытепсэлъыхьк1э лъэхъэнэм, гъащ1эм
ирипхыфмэ; и бзэр дахэмэ , къулеймэ, гъэхуауэ ик1и зыхищ1эу, псынщ1агъ мардэм тету къеджэмэ.
«4» ягъэув ядж произведенэм и текстыыр тэмэму ищ1эмэ ик1и къыгуры1уэмэ; абы хэт ц1ыхухэм
яку дэлъ зэхущытык1эр, я хьэл-щэнхэр, я 1уэхущ1афэхэр, 1уэхугъуэхэм я зэк1элъык1уэк1эр
къызэрыгъэлъэгъуар ик1и тхак1уэм къигъэсэбэпа художественнэ средствэхэм я мыхьэнэр
къыгуры1уэу тепсэлъыхьмэ; литературэм и теориер ищ1эмэ, произведенэр щызэпкърихк1э

литературэм и теориер къигъэсэбэлыфмэ; лъэхъэнэм, зэманым епхауэ произведенэр зэпкърихыфмэ;
и бзэр, къеджэк1эр мы1еймэ. Ауэ и жэуапым щыщ1эныгъэу зы е т1у нэхъыбэ хэмытмэ.
«3» ягъэув, ядж произведенэр зэрищ1эр ик1и къызэрыгуры1уэр и жэуапым къуигъащ1эмэ;
произведенэм хэт ц1ыхухэм яку дэлъ зэхущытык1эр, я хьэл-щэнхэр, я 1уэхущ1афэхэр,
1уэхугъуэхэм я зэхэлъык1эр къызэрыгъэлъэгъуар ик1и тхак1уэм къигъэсэбэпа художественнэ
средствэхэм я мыхьэнэр къызэрыгуры1уэр къыжи1эфмэ; литературэм и теориер ищ1эмэ, ауэ
произведенэр щызэркърихк1э тэмэму къимыгъэсэбэпымэ; произведенэм и содержанэм
щытепсэлъыхьк1э лъэхъэнэм, гъащ1эм иримыпхыфмэ; и бзэм, къеджэк1эм щыщ1эныгъэ куэд
и1эмэ; и жэуапым зэк1элъык1уэк1э тэмэм имы1эмэ.
«2» ягъэув ядж произведенэм и текстым емыджамэ, содержанэри щ1агъуэу имыщ1эмэ; литературэм
и теорием щыщ гуэрхэри имыщ1эмэ; и бзэм, и къеджэк1эм зык1и аразэы укъимыщ1мэ.
Тхыгъэ лэжьыгъэхэм
«5» ягъэув, тхыгъэр зытепсэлъыхьыр тэмэму къыгуры1уэмэ ик1и зэк1элъык1уэу, гуры1уэгъуэу,
тэмэму къи1уэтэжамэ, псалъэухахэр ек1уу иухуамэ, псалъэ лей къыхимыгъэхьамэ, пэжырытхэмк1э
зы щыуагъэ ф1эк1 имыщ1амэ, нагъыщэ гъэувык1эмк1э щыуагъэу зы ф1эк1а хэмытмэ.
«4» ягъэув, тхыгъэр зытепсэлъыхьыр тэмэму къыгуры1уэмэ ик1и зэк1элъык1уэу, гуры1уэгъуэу,
къи1уэтэжамэ, стилистическэ щыуагъэу зы – т1у, пэжырытхэмк1э щыуагъэу т1у, нагъыщэ
гъэувык1эмк1э щыуагъэу зы – т1у ф1эк1а хэмытмэ.
«3» ягъэув, тхыгъэр зытепсэлъыхьыр мы1ейуэ къыгуры1уэмэик1и къи1уэтэжмэ, ауэ
къэ1уэтэжык1эм щыуагъэу зы – т1у нэхъыбэ хэмытмэ е и зэк1элъык1уэк1эм ныкъусаныгъэ мащ1э
ф1эк1 имы1эмэ, тхыгъэм хэт стилистическэ щыуагъэхэр щы, пэжырытхзэмк1э ик1и нагъыщэ
гъэувык1эмк1э щыуагъэхэр зэхэту блы нэхъыбэ мыхъумэ.
«2» ягъэув, къызэджар къызэрыгурымы1уар къыщи1уэтэжым къигъэлъагъуэу щыуагъэ зыбжанэ
ищ1амэ, тхыгъэм зэк1элъык1уэныгъэ, зэпхыныгъэ яку имылъамэ, стилистическэ щыуагъэ зыбжанэ
хэтмэ, пэжырытхэмк1э, нагъыщэ гъэувык1эмк1э щыуагъэхэр зэхэту блы нэхъыбэ ищ1амэ.
Къызэрапщытэ лэжьыгъэхэм
«5» ягъэув орфографическэ щыуагъэ е пунктуационнэ щыуагъэ зы ф1эк1 хэмытмэ.
«4» ягъэув орфографическэ щыуагъэу т1у пунктуационнуиэ щыуагъэу т1 у ф1эк1 хэмытмэ е
орфографическэ щыуагъэу зы нэхърэ пунктуационнэ щыуагъэу щы нэхърэ нэхъыбэ зыхэмыт
диктантым.
«3» ягэув щыуагъэхэм я бжыгъэр орфографическэу пл1ырэ пунктуационнэу пл1ым е
орфографическэу щырэ пунктуационнэу тхум щ1имыгъуу щытмэ, е офографическэу зыри хэмыту
пунктуационнэу блы зыхэтым.
«2» ягъэув орфографическэ щыуагъэр блым, пунктуационнэ щыуагъэр блым щхьэдэхамэ е
орфографическэу хырэ пунктуационнэу ирэ, орфографическэу тхурэ пунктуационнэу бгъурэ,
орфографическэу ирэ пунктуационнэу хырэ хэтмэ.
Хэслъхьа зэхъуэк1ыныгъэхэр
Сыхьэт 68-рэ сыхьэт 51-м хуэзгъэк1уащ
Яджам къытегъэзэжыным сыхьэтит1 к1эрыдгъэхуащ.
Псалъэ зэпхам 1 сыхьэт к1эрыхуащ;
Пкъыгъуэ нэхъщхьит1ри зи1э псалъэуха къызэрык1уэхэм сыхьэтищ к1эрыхуащ;
Зы пкъыгъуэ нэхъыщхьэ зи1э псалъэухахэм 1 сыхьэт к1эрыхуащ;
Пкъыгъуэ зэлъэпкъэгъу зи1э псалъэухахэм сыхьэтит1 к1эрыхуащ.;

Пкъыгъуэ пыщхьэхук1ахэм сыхьэтищ к1эрыхуащ;
Гъэм яджам къытегъэзэжыным хухих сыхьэтищыр зы сыхьэтым хуэдгъэк1уащ.
Бзэм зегъэужьыным хухих сыхьэт бжыгъэр сыхьэтитхум хуэдгъэк1уащ

Нэхъыщхьэу ягъуэтын хуей щэныгьэхэмрэ есэныгъэхэмрэ
Еджак1уэхэм ящ1эн хуейщ:
морфологиемрэ орфографиемк1э: глагол формэ хэхауэ къак1уэхэм (причастиемрэ
деепричастиемрэ) я морфологическэ щытык1эхэр;
зылэжь причастиемрэ зэлэжь причастиемрэ зэрызэщхьэщык1 1уэхугьуэ
нэхъыщхьэхэр;
причастиер зэхъуэк1а зэрыхъур; причастиер глаголым къызэрытек1 Щ1ык1эр;
деепричастиер къызэрыхъу щ1ык1эр;
деепричастием и спряженэм къыщхьэщызыгьэк1ыу хэлъыр; наречием и мыхьэнэр,
морфологическэ щытык1эхэр; я мыхьэнэ елъытауэ наречиехэр зэрызэщхъэщык1
лЬужьыгьуэхэр; наречиехэм я къэхъукЬр; наречиехэм я тхыкЬхэм ехьэл1а хабзэхэр;
и щхьэ хущымыт псалъэ лъэпкъыгъуэхэр, абыхэм я морфологическэ щытыкЬхэр;
послелогхэм щыщу нэхъыбэрэ къагьэсэбэпхэр; послелог мыхьэнэ я1эу къэк1уэнкЬ
хъу нэгъуэщ! псалъэ лъэпкъыгъуэхэр;
союзхэр я мыхьэнэк1э зэрызэщхьэщык1ыр;
зи щхьэ хущымыт псалъэ лъэпкъыгъуэхэм я тхык1эм теухуа хабзэхэр.
Еджак1уэхэм яхузэф1эк1ын хуейщ:
морфологиемрэ орфографиемк1э: причастие-определенэ щы1эц1эм и гъусэу
къэк1уар падежкэ зэхъуэк1ын;
зы глагол лъабжьэм (лъэ1эсми, лъэмы1эсми) причастие зылэжьи зэлэжьи
къытегъэк1ын;
глаголым суффикс зэхуэмыдэхэмк1э деепричастие къытегъэ к1ын;
щыпсалъэк1и, щытхэк1и лэжьыгъэм и щытык1эр, ар зэпхауэ къэхъу обстоятельствэ
зэмыл1эужьыгьуэхэр наречие-синонимхэмк1э, антонимхэмк1э къэгьэлъэгьуэн;
послелог-синонимхэмрэ союз-синонимхэмрэ бзэм къыщыгьэсэбэпын;
частицэ, междометие къызыщык1уа псалъэухахэм тэмэму къеджэн;
зи щхьэ хущымыт псалъэ лъэпкъыгъуэхэр зи щхьэ хущытхэм къыхэгъэк1ыфын;
союзуи послелогыуи къак1уэ псалъэхэр я къалэнк1э зэхэгьэк1ын;
пэщ1эдзэ, V-VII классхэм орфограммэхэмрэ пунктограммэхэмрэ теухуауэ щаджар я
бзэм къыщагьэсэбэпыфын;
бзэм зегъэужъынымк1э:
ц1ыхум и теплъэр, лэжьыгъэр зэрек1уэк1ыр къэзыгьэлъагьуэ зэра1уатэ тхыгьэр
зытепсэлъыхьыр убгьуауэ, к1эщ1у ик1и хэчыхьауэ къэ1уэтэжын;
ц1ыхум, лэжьыгъэр зэрек1уэк1ым тетхыхьын;
сюжет иратамк1э рассказ тхын;
езым и гупсысэхэр къэзы1уатэ сочиненэ тхын (езым я гъащ1эм къыщыхъуахэм
теухуауэ), 1уэхугъуэ гуэрхэр къыхилъхьэу.

Еджэныгъэр зэрызэхэлъымрэ абы къызэщ1иубыдэмрэ.
VII КЛАСС
I. Адыгэбзэм теухуа беседэ

51
2

Адыгэбзэ алфавитым и тхыдэм щыгъуазэ
щIын. Иджырей алфавитым и фIагъымрэ и
щыщIэныгъэхэмрэ щыгъэгъуэзэн.
3
II. Яджам къытегъэзэжын
10
III. 1. Причастие
1. Причастиер глагол формэ хэхауэ
глагол формэ хэхауэ къакIуэхэм
зэрыщыт: абы и мыхьэнэр, и морфологи(причастиемрэ деепричастиемрэ) я
ческэ щытыкIэхэр, игъэзащIэ синтаксическэ морфологическэ щытыкIэхэр;
къалэнхэр. Зылэжь причастиерэ зэлэжь
зылэжь
причастиемрэ
зэлэжь
причастиерэ. Обстоятельственнэ причастие- причастиемрэ
зэрызэщхьэщыкI
хэр. Зылэжь причастием и къэхъукIэр.
Iуэхугъуэ нэхъыщхьэхэр;
Зэлэжь причастием и къэхъукIэр.
причастиер зэхъуэкIа зэрыхъур;
Обстоятельственнэ причастиехэм я
причастиер глаголым къызэрытекI
къэхъукIэр. Причастие зыгъэзэжхэр.
щIыкIэр;
Причастиер зэманкIэ зэхъуэкIа зэрыхъур.
причастие-определенэ щыIэцIэм и
Причастнэ оборотыр.
гъусэу къэкIуар падежкIэ
зэхъуэкIын;
2. Причастие-определенэр,
щыIэцIэм зы глагол лъабжьэм (лъэIэсми,
дэщIыгъуу къыщыкIуэм деж, падежкIэ лъэмыIэсми) причастие зылэжьи
зэхъуэкIа зэрыхъур.
зэлэжьи къытегъэкIын.
Причастие зылэжьымрэ зэлэжьымрэ я бзэм
къыщагъэсэбэпын.
Зы глагол лъабжьэм (лъэIэсуи лъэмыIэсуи
къыщыкIуэм) причастие зэлэжьи зылэжьи
(къыщезэгъым) къытегъэкIын.
5
2. Деепричастие
1. Деепричастиер глагол формэ хэхауэ
деепричастиер къызэрыхъу
зэрыщыт: абы и мыхьэнэр, и
щIыкIэр;
морфологическэ щытыкIэхэр, игъэзащIэ
деепричастием и спряженэм
синтаксическэ къалэнхэр. Деепричастиер
къыщхьэщызыгъэкIыу хэлъыр;
къызэрыхъу щIыкIэр. Деепричастием и
глаголым суффикс
спряженэр. Деепричастиер зэманкIэ
зэхуэмыдэхэмкIэ деепричастие
зэхъуэкIа зэрыхъум къыщхьэщызыгъэкI
къытегъэкIын.
Iуэхугъуэу хэлъхэр. Деепричастие
зыгъэзэжхэр. Деепричастие оборотыр.
2. Деепричастиер глаголым и суффикс -у, уэ, -урэ-хэмкIэ къытегъэкIын.
Деепричастием и спряженэм хэлъ
щытыкIэхэр я бзэм къыщагъэсэбэпыфын.
6
3. Наречие
1. Наречиер зи щхьэ хущыт псалъэ
наречием и мыхьэнэр,

лъэпкъыгъуэу зэрыщыт: абы и мыхьэнэр, и
морфологическэ щытыкIэхэр, игъэзащIэ
синтаксическэ къалэнхэр. Я мыхьэнэ
елъытакIэ наречиер зэрызэщхьэщыкI
лIэужьыгъуэхэр.
Наречиехэм я къэхъукIэр. Наречиехэм я
тхыкIэр. Егъэпщэныгъэ, егъэлеиныгъэ
къызэрыкI наречиехэр, абыхэм я тхыкIэр.
2. Лэжьыгъэм и щытыкIэр, ар зэпхауэ
къэхъу обстоятельствэхэр наречиесинонимхэмкIэ, антонимхэмкIэ
къэгъэлъэгъуэфын. Зы лэжьыгъэм иIэнкIэ
хъуну щытыкIэ зэмылIэужьыгъуэхэмрэ абы
къыхуэкIуэнкIэ хъуну обстоятельствэмрэ
наречие псалъэхэмкIэ къэгъэлъэгъуэн.

морфологическэ щытыкIэхэр;
я мыхьэнэ елъытауэ наречиехэр
зэрызэщхьэщыкI лIэужьыгъуэхэр;
наречиехэм я къэхъукIэр;
наречиехэм я тхыкIэхэм ехьэлIа
хабзэхэр;
щыпсалъэкIи, щытхэкIи
лэжьыгъэм и щытыкIэр, ар зэпхауэ
къэхъу обстоятельствэ
зэмылIэужьыгъуэхэр наречиесинонимхэмкIэ, антонимхэмкIэ
къэгъэлъэгъуэн.

IV. Зи щхьэ хущымыт псалъэ лъэпкъыгъуэхэмкIэ гурыIуэгъуэ
Зи щхьэ хущымыт псалъэ
Зи щхьэ хущымыт псалъэ
лъэпкъыгъуэхэмкIэ гурыIуэныгъэ.
лъэпкъыгъуэхэр, абыхэм я
морфологическэ щытыкIэхэр;
зи щхьэ хущымыт псалъэ
лъэпкъыгъуэхэр зи щхьэ
хущытхэм къыхэгъэкIыфын;
зи щхьэ хущымыт псалъэ
лъэпкъыгъуэхэм я тхыкIэм теухуа
хабзэхэр.
1. Послелог
1. Послелогыр зи щхьэ хущымыт псалъэ
послелогхэм щыщу нэхъыбэрэ
лъэпкъыгъуэу зэрыщыт: абы и
къагъэсэбэпхэр;
морфологическэ щытыкIэхэр, игъэзащIэ
послелог мыхьэнэ яIэу къэкIуэнкIэ
синтаксическэ къалэнхэр. Послелогхэм
хъу нэгъуэщI псалъэ
щыщу бзэм нэхъыбэрэ къыщагъэсэбэпхэр.
лъэпкъыгъуэхэр;
НэгъуэщI псалъэ лъэпкъыгъуэхэр послелог
мыхьэнэ яIэу къэкIуэнкIэ зэрыхъу.
послелог-синонимхэр
бзэм
Послелогхэм я тхыкIэр.
къыщыгъэсэбэпын.
2. Послелог-синонимхэр къэгъэсэбэпын.
2. Союз
1. Союзхэр зи щхьэ хущымыт псалъэ
союзхэр я мыхьэнэкIэ зэрызэлъэпкъыгъуэу зэрыщыт. Союзхэр я мыхьэнэ щхьэщыкIыр;
елъытауэ зэрызэщхьэщыкI. Сочинительнэ,
союзуи послелогыуи къакIуэ
подчинительнэ союзхэр. Союз зэхэлъ,
псалъэхэр я къалэнкIэ зэхэгъэкIын;
зэхэтхэр. Союзхэм я тхыкIэр.
союз-синонимхэр бзэм
2. Союз-синонимхэр я бзэм
къыщыгъэсэбэпын.
къыщагъэсэбэпыфын.
3. Частицэ
1. Частицэхэр зи щхьэ хущымыт псалъэ Частицэ къызыщыкIуа
лъэпкъыгъуэу зэрыщыт: абыхэм я мыхьэнэр, псалъэухахэм тэмэму къеджэн.

1

2

3

2

я морфологическэ щытыкIэхэр, ягъэзащIэ
синтаксическэ къалэнхэр. Частицэхэм я
тхыкIэхэр.
2. Частицэ къызыщыкIуа псалъэухам
гъэхуауэ къеджэн.
4. Междометие
1. Междометие псалъэ лъэпкъыгъуэу
Междометие къызыщыкIуа
зэрыщыт: абы и морфологическэ
псалъэухахэм тэмэму къеджэн.
щытыкIэхэмрэ игъэзащIэ синтаксическэ
къалэнхэмрэ.
Междометиехэм яIэ мыхьэнэ
зэмылIэужьыгъуэхэр. Макъым
зэрызыпащIыж междометиехэр.
Междометиехэм я тхыкIэр. Междометиехэм
я ужькIэ ягъэув нагъыщэхэр; запятой,
хэIэтыкIа нагъыщэ.
2.Междометие зыхэт псалъэухахэм гъэхуауэ
къеджэфын.
V. Гъэ псом яджам къытегъэзэжын
ПэщIэдзэ,V-VI классхэм орфограммэхэмрэ пунктограммэхэмрэ
теухуауэ щаджар я бзэм
къыщагъэсэбэпыфын.

1

3

13
VI. Бзэм зегъэужьын
ЦIыхухэм я теплъэр къэзыгъэлъагъуэ
цIыхум и теплъэр, лэжьыгъэр
зэраIуатэ тхыгъэр зытепсэлъыхьыр
зэрекIуэкIыр къэзыгъэлъагъуэ
убгъуауэ, кIэщIу икIи хэчыхьауэ
зэраIуатэ тхыгъэр зытепсэлъыхьыр
къэIуэтэжын. ЦIыхум и теплъэр
убгъуауэ, кIэщIу икIи хэчыхьауэ
къыщыгъэлъэгъуа сочиненэ-описание (езым къэIуэтэжын;
и кIэлъыплъыныгъэкIэ, сурэткIэ) тхын,
цIыхум, лэжьыгъэр зэрекIуэкIым
литературнэ лIыхъужьхэм тхыгъэкIэ
тетхыхьын;
характеристикэ етын. ЩIызэныкъуэкъу
сюжет иратамкIэ рассказ тхын;
гуэрым теухуауэ езым и гупсысэхэр къэзыезым и гупсысэхэр къэзыIуатэ
Iуатэ сочиненэ (еджакIуэхэм я гъащIэм къы- сочиненэ тхын (езым я гъащIэм
щыхъуа е къызэджа тхыгъэм тещIыхьауэ),
къыщыхъуахэм теухуауэ) тхыгъэ
сюжет иратамкIэ сочиненэ тхын.
кIэщI тхын, Iуэхугъуэ гуэрхэр
къыхилъхьэу.

Адыгэбзэ 7-нэ «А» «Б» класс 51 ч.(1,5 ч.)
Календарно-тематическэ план
Щаджын
хуей махуэр

Щаджа
махуэ

№

Темэхэр

Сыхьэт
бжыгъэр

Урокыр
зыхуэдэр

Адыгэ алфавитым и тхыбзэ.
П.1
Иджырей адыгэбзэ
алфавитыр,орфографие.П.2
Фонетика.Лексикэ.Орфографие П.3
Къызэрапщытэ диктант,
грамматическэ лэжьыгъэ
щ1ыгъуу
Псалъэ къэхъук1э.Морфологие.П.4
Псалъэухахэр, абыхэм я
нагъыщэхэр зэрыщагъэув
щ1ык1эр.П.5
Причастие л1эужьыгъуэхэр:
зылэжьрэ, зэлэжьрэ.П.6-7
Зылэжь причастием и
къэхъук1эр.П.8
Б/З. Изложенэ «Пц1ащхъуэ
ц1ык1у»
Хуэзыгъэхьэзыр лэжьыгъэ
Зэлэжь причастием и
къэхъук1эр.П.9
Обстоятельственнэ
причастиехэр,обстоятель-нэ
причастием и къ-р.П.10-11
Тестовэ лэжьыгъэ етын

1

беседэ

1

беседэ

1

Практическэ
лэжьыгъэ

2

Я щ1эныгъэр
къыщапщытэ
урок

1

къэпщытэжын

1

Зэгъусэу
зэдэлэжьэн

1

Щ1эм
щыщыгъуазэ

1

Зэгъусу
зэдэлэжьэн

2

Бзэм
зегъэужьын

1

Зэгъусэу
зэдэлэжьэн

1

Щ1эм
щыщыгъуазэ

1

Зэгъусэу
зэдэлэжьэн
Щ1эм
щыщыгъуазэ

01.09.2022 г.

1

08.09.2022г.

2

09.09.2022 г.

3

15.09.2022г.
16.09.2022 г.

45

22.09.2022 г.

6

23.09.2022 г.

7

29.09.2022 г.

8

30.09.2022 г.

9

06.10.2022 г.
07.10.2022г.

10
11

13.10.2022г.

12

14.10.2022 г.

13

20.10.2022 г.

14

21.10.2022 г.

15 Причастие зыгъэзэжхэр.П.12

1

27.10.2022г.

16

Причастиер зэманк1э
зэхъук1а зэрыхъур.П.13

1

Я щ1эныгъэр
къыщапщытэ
урок

10.11.2022г.

17 Причастиер щхьэк1э

1

Зэгъусэу
зэдэлэжьэн

1

Зэгъусэу
зэдэлэжьэн

1

Зэгъусэу
зэдэлэжьэн,

11.11.2022 г.

17.11.2022 г.

зэхъуэк1а зэрыхъур. П.14
18 Причастиер
падежк1э,бжыгъэк1э
зэхъуэк1а зэрыхъур.П.15
19 Причастиер
къэпщытэжын.Словарнэ
лэжьыгъэ егъэк1уэк1ын

Прим
ечани
е

18.11.2022 г.

20 Причастнэ оборотыр.П16-17

1

24.11.2022г.
25.11.2022 г.

21 Бз/з. Сочиненэ
22
23 Деепричастиер къызэрыхъу

2

01.12.2022г.
02.12.2022 г.

08.12.2022 г.
09.12.2022 г.
15.12.2022 г.
16.12.2022г.

22.12.2022 г.
23.12.2022 г.

13.01.2023 г.

20.01.2023г.

27.01.2023 г.
03.02.2023г.
10.02.2023 г.

щ1ык1эр.П.18-19
24 Деепричастиер щхьэк1э,
бжыгъэк1э зэхъуэк1а
зэрыхъур. П20
25 Деепричастием и зэман
формэр.П21
26 Деепричастнэ оборотхэр.П.22
27 .Къызэрапщытэ диктант,
- грамматическэ лэжьыгъэ
28

щ1ыгъуу.
«Къурмэн къигъэзэжащ»
29 Деепричастиер морфологическэк1э зэпкърыхын.П.23
30 Наречиер къызэрыхъу
щ1ык1эр.П24-25
31 Суффикс у//уэ-к1э

плъыфэц1эм къытек1
наречиехэр.П.26
32 Суффикс у//уэ-к1э,э,-рэ-к1э
бжыгъэц1эхэм къатек1
бжыгъэц1э-наречиехэр.П.27
33 Б/з Изложенэ
34
35 Суффикс у//уэ-к1э, -дэ-к1э

17.02.2023 г.

36

24.02.2023г.

37

03.03.2023 г.
10.03.2023 г.

38
39

17.03.2023 г.

40

24.03.2023г.
07.04.2023г.
.

41
42

ц1эпапщ1эхэм къытек1
ц1эпапщ1э- наречиехэр.П.28
Щы1эц1эхэм, плъыфэц1эхэм,
наречиехэм къытек1
наречиехэр.П.29
Наречие зэхэлъхэр,абыхэм я
тхык1эр.Наречиер морфологическэк1э зэпкъ-гъэ.П30-31
Къызэрапщытэ диктант,грамматическэ лэжьыгъэ щ1гъуу
Зи щхьэ хущымыт псалъэ
лъэпкъыгъуэхэр.Послелогым
и мыхьэнэр.П.32-33
Союз къызэрык1уэ, зэхэлъ,
зэхэт. Абыхэм я

Щ1эм
щыщыгъуазэ
Бзэм
зегъэужьын

1

комбинированнэ

1

Зэгъусэу
зэдэлэжьэн

1

Практическэ
лэжьыгъэ

1

Щ1эм
щыщыгъуазэ

2

Щ1эныгъэ
къыщапщытэ

1

Щхьэзакъуэ
лэжьыгъэ

1

Щ1эм
щыщыгъуазэ

1

Зэгъусэу
зэдэлэжьэн

1

Зэгъусэу
зэдэлэжьэн

2

Я щ1эныгъэр
къыщапщытэ
урок

1

Практическэ
лэжьыгъэ

1

Зэгъусэу
зэдэлэжьэн

1

Зэгъусэу
зэдэлэжьэн

2

Бзэм
зегъэужьын

1

Зэгъусэу
зэдэлэжьэн

2

Щ1эм
щыщыгъуазэ

14.04.2023 г.
21.04.2023г.

43
44

28.04.2023 г.

45
46

.
05.05.2021 г.

47

12.05.2021 г.

48
49

19.05.2021г.
26.05.2021г.
26.05.2023г.
.

50
51

тхык1эр.П.34-35
Послелогым щыщу бзэм
нэхъыбэрэ къыщагъэсэбэпыр
Частицэм я тхык1эр.Частицэр
морфологическэк1э
зэпкърыхыныгъэ.П.П.37-38
Б/з сочиненэ к1эщ1 сурэтк1э ,
жьэры1уатэу
Междометием и
мыхьэнэр.П.39
Къызэрапщытэ диктант
«Экскурс док1уэ»
Гъэ псом яджам
къытегъэзэжын..П.П.40-41

2

Бзэм
зегъэужьын

2

Практическэ
лэжьыгъэ

1

Щ1эныгъэ
къыщапщытэ

1

беседэ

1

Къызэщ1эзы
къуэж урок

2

Къызэщ1эзы
къуэж урок