Рабочая учебная программа
Родной язык и литературное чтение на родном языке
(образовательная область)
Кабардино-черкесская литература(родная)
(наименование учебного курса)
II ступень
7 «Б» класс
(ступень образования, класс)
на 2022-2023 учебный год
Бекшокова Лялюся Султановна
(Ф.И.О. учителя)
7-нэ классым щеджэхэм ящIэн хуей щIэныгъэмрэ зэфIэкIымрэ
Адыгэ литературэр7-нэ классым зэхэлъхьащ курыт еджап1эм
зэрыщаджыпхъэ программэм тету.
ЕджакIуэхэм ящIэн хуейщ:
- яджа художественнэ тхыгъэр; художественнэ тхыгъэхэм я сюжетымрэ абыхэм хэт
литературэ лIыхъужьхэмрэ я зэпыщIэныгъэхэр;
- ауаным, гушыIэм, метафорэм, литературэм и пкъыгъуэхэм (роды литературы)
теухуа гурыIуэгъуэхэр;
- гукIэ зрагъэщIэн хуейуэ программэм къыщыгъэлъэгъуа художественнэ
тхыгъэхэмрэ пычыгъуэхэмрэ.
ЕджакIуэхэм яхузэфIэкIын хуейщ:
- яджа художественнэ тхыгъэм и сюжет унэтIыныгъэм (экспозицэм, ублапIэм,
кульминацэм, ухыпIэм) и мыхьэнэр къахутэну;
зыщыгъуазэ художественнэ тхыгъэм
къэзыIуатэ-зыгъэлъагъуэ Iэмалхэм
щагъэзащIэ къалэнхэр яубзыхуныр;
яджа художественнэ тхыгъэм хэт литературэ лIыхъужьитI зэгъэпщэныр, абыхэм
тхыгъэр зи IэдакъэщIэкIыр зэрахущытыр къащIэн папщIэ;
эпикэ тхыгъэр лирикэм къыхацIыхукIыныр;
- художественнэ икIи нэгъуэщI тхыгъэхэм тэмэму, ирижэу икIи гъэхуауэ
къеджэныр (псынщIагъыр зы дакъикъэм псалъищэрэ пщIырэ-псалъищэрэ тIощIрэ
хуэдиз хъууэ щытын хуейщ);
эпикэ тхыгъэхэр е абыхэм щыщ пычыгъуэхэр тхыгъэкIи жьэрыIуатэуи
къэIуэтэжыныр (дэхуа щIагъуэ щымыIэу, хэчыхьауэ, зэщыкъуауэ);
яджа художественнэ тхыгъэм ипкъ иткIэ сочиненэ
тхыныр, жьэрыIуатэуи
къэIуэтэжыныр;
езыхэм жьэрыIуатэу е тхыгъэкIэ къаIуэтэнум и план зэхалъхьэныр;
зыщыгъуазэ художественнэ тхыгъэм хэт литературэ лIыхъужьым тхыгъэкIи
жьэрыIуатэуи тепсэлъыхьыныр;
езыр-езыру яджа художественнэ тхыгъэм е гъуазджэм и нэгъуэщI лIэужьыгъуэхэм
зэреплъ щIыкIэр (жьэрыIуатэу е тхыгъэкIэ) къаIуэтэныр (литературэ лIыхъужьхэмрэ
Iуэхугъуэ щхьэхуэхэмрэ езыхэм хуаIэ щытыкIэр къыхэщу);
- езыр-езыру зэджа тхылъхэм, хрестоматиехэм, псалъалъэхэм иригъуэзэфыныр,
ирилэжьэфыныр.
Литературэр джыным 7-нэ классым хухэхащ сыхьэт51,5.Япэ илъэс ныкъуэм 1 сыхьэт,ет1уанэ илъэс ныкъуэм
сыхь2
Еджэныгъэр зэрек1уэк1ынумрэ абы къызэщ1иубыдэмрэ
Егъэджэныр зэрызэхэлъымрэ
къызэщ1иубыдэмрэ
Нэхъыщхьэу ягъуэтын хуей щ1эныгъэмрэ
есэныгъэмрэ
7 КЛАСС
1.Хэзыгъэгъуазэ.Художественнэ Литературэр гъуазджэм и зы л1эужьыгъуэу
зэрыщытыр,
литературэм и мыхьэнэр.
ц1ыхухэм я гъащ1эм абы щиубыд увып1эр.
2.Нарт хъыбархэмрэ
Нарт пшыналъэхэм я зэхэтык1эр.
пшыналъэхэмрэ.
«Сосрыкъуэрэ Т1от1рэшрэ я
Пшыналъэм и зэхэлъык1эр. Пшыналъэм
пшыналъэ.»
къыхэщ л1ыхъужьхэр зыхуэдэр.
«Ашэмэз и пшыналъэ».
«Бэдынокъуэ чынтым зэрезэуар». Пшыналъэм узыщрихьэл1э телъыджагъэхэр
Ашэмэз и образым гурыхьу хэлъхэмрэ
Лъэпкъ уэрэдыжьхэм я
узригъэгупсысхэмрэ.
гъэпсык1эр.
Бэдынокъуэ и л1ыгъэр къызэрыхэщыр.
Ц1ыхубэ уэрэд л1эужьыгъуэхэр.
« Щолэхъупщ и уэрэд», «
Шэджэмокъуэ
Хьэсанш и уэрэд».
Зытеухуахэр,персонажу хэтхэр.
« Жансэхъухэ я нысэм и
тхьэусыхэ».
Адыгэ хъуэхъухэр. Хъуэхъу
сэламхэр.
Л1ыхъужьхэм я ц1эр мык1уэдыжин щхьэк1э
адыгэхэм къагъэсэбэп
1эмалхэр.
Ц1ыхубэ уэрэдхэм лъэпкъым и гъащ1эм
щигъэзащ1э
къалэныр.
Зы къэхъугъэ щхьэхуэмк1э жылагъуэм ,
Ц1ыхубэм хъуэпсап1эу я1эхэр уэрэдым
Къызэрыщыгъэлъэгъуа щ1ык1эр.
Хэкупсо 1уэхушхуэхэр уэрэдым
къызэрыщы1эта
щ1ык1эр, абы лирикэм и
теплъэхэр къызэрегъэк1ужар.1уэры1уатэм и
зы 1ыхьэу зэрыщытыр 1уэхугъуэ гуэрым
епхауэ зэрыщытыр.
Хъуэхъум и псалъэр убзэк1э къыщ1идзэу
И к1эр лъэ1ук1э зэригъэт1ылъыжир.
Зэгъэпщэныгъэ 1эмалыр усэм
къызэрышыгъэсэбэпар.
Щоджэнц1ык1у 1эдэм и
гъащ1эмрэ и литературнэ
лэжьыгъэмрэ.
« Дыгъэр итщ уафэгум»
Дунейм и щытык1эмрэ лэжьак1уэхэм я
гуащ1эдэк1ымрэ
усэм зэгъэпщауэ къызэрыщык1уэр.
« Гъащ1эм и хуабэ».
Усэр адыгэ л1акъуэхэм теухуауэ зэрыщытыр.
Лъэпкъымрэ
ар здэщыпсэу
И лъахэмрэ зэхуэфащэу щытмэ, ар
насыпышхуэу усак1уэм
къызэрилъытэр.
Бемырзэ Мухьэдин.Усак1уэм
теухуа псалъэ.
« Лъэ1у».
« Уадыгэным къик1ыр».
«Адыгэу упсэуным» жыхуи1э псалъэхэм
Авторым щ1илъхьэ гупсысэ нэхъыщхьэхэр,
Ахэр нэхъыбэу зыхуэгъэзар.
Анзор Мухьэмэд. «Атэлыкъым и
л1эужь».
Тхыгъэм лъэпкъ хабзэхэр тегъэщ1ап1э
зэрыхуэхъуар.
Жы1эгъуэхэм,зэгъэпщэныгъэхэм,псалъэжьхэм
Щагъэзащ1э къалэнхэр.
Хъыбарым гъэсэныгъэ мыхьэнэуэ и1эр.
Гушы1э дахэмрэ ауан щабэмрэ щагъэзащ1эр.
Ауанымрэ гушы1эмрэ зищ1ысыр.
К1эрашэ Тембот.Усак1уэм
теухуа псалъэ.
«Гъащ1эм и дерс».
Мыжей Михаил. Тхак1уэм теухуа Хьэр ц1ыхум и ныбжьэгъу пэжу зэрыщытыр
псалъэ. «Пщэху».
Новеллэм къызэрыхэщыр.
Нало З.М.Усвк1уэм теухуа
псалъэ
«Ц1ыху напэ».
Балладэр тхыдэмрэ 1уэры1уатэмрэ къыхэк1
сюжету зэрыщытыр.Балладэм и бзэр.Балладэр
усэм зэрещхьымрэ къызэрыщхьэщык1ымрэ.
К1ыщокъуэ А.П.Усак1уэм теухуа Усэр Щоджэнц1ык1у Алий теухуауэ
псалъэ. «Усэ къарук1э бийр
зэрыщытыр.
бгъэсу».
Усак1уэм къигъэсэбэла художественнэ
1эмалхэр.
« Сабий».
Зауэм къихь гуауэр усак1уэм зэрызэхищ1эр
Тхыгъэм къызэрыщыгъэлъэгъуар.
Дактиль,амфибрахии,анапест усэ пщалъэхэр.
Хъыпсырокъуэ Хъызыр.Тхак1уэм Гъащ1эр сытым дежи л1ыгъэ зэхэгъэк1ып1эу
теухуа псалъэ.
зэрыщытыр. А гупсысэр тхыгъэм
« Имыхабзэу щыуащ».
къызэрыщыгъэлъэгъуа образхэр.
Елгъэр Кашиф . Тхак1уэм теухуа Зауэм зи сабиигъуэр хиубыдахэм ятеухуауэ
псалъэ. « Псы къиуа». Рассказыр тхыгъэр зэрыщытыр. И бынхэм ятегужьейк1а
зытеухуар, гупсысэр.
анэр
псы къиуам къизыгъэк1а гузэвэгъуэр тхыгъэм
и гупсысэ нэхъыщхьэм зэрехьэл1ар.
Уэрэзей Афлик. Усак1уэм теухуа
псалъэ.
« Пщэдджижьым».
«Нэгъуэщ1 насыпу сыт сыхуей».
Усэм щ1элъ философиер,гупсысэ куур. Махуэ
Къэс ц1ыхум илъагъу,зэхих гъащ1э
къэхъугъэхэм мардэ зэримы1эхэр усэм
къызэрыхэщыжир.
Усак1уэм насыпыр зыхилъагъуэр.
Брат Хьэбас.Усак1уэм теухуа
псалъэ.
« Лъэпкъым и къуэпсхэр».
Лъэпкъым и къуэпсыр, хабзэр,гъэсэныгъэр
унагъуэм и1эн хуей хъугъуэф1ыгъуэ нэхъ
ин дыдэу зэрыщытыр тхыгъэм
къызэрыхэщыр.
Щэджыхьэщ1э Хьэмыщэ.
Тхак1уэм теухуа псалъэ.
« Къуэрылъху».
Адэ-анэм и пащхьэ быным щахь
жэуаплыныгъэр
тхыгъэм къызэрыщыгъэлъэгъуар.
Мыкъуэжь Анэтолэ.Тхак1уэм
теухуа псалъэ.
« Псалъэ жагъуэ».
Анэм и нэпс зэи псалъэ жагъуэм
къыщ1имыгъэк1ын папщ1э, ди дуней
тетык1эм, хьэл-щэным, псэлъэк1эм
дык1элъыплъыжин зэрыхуейр усэм
къызэрыхэщыр.
« Гущэкъу уэрэд».
Ц1ыхубэм къыдек1уэк1 гущэкъу уэрэдхэм
Зэрещхьыр,къызэрыщхьэщык1ыр.
Джэдгъэф Борис.Тхак1уэм теухуа Гуащ1эдэк1 хьэлэлым ц1ыхум къахуихь
псалъэ.« Къандыгъэ и бжьыхьит1.» насыпыр, абы анэм гушхуэныгъэу къритыр.
Къэжэр Хьэмид. Тхак1уэм теухуа Усэм щ1элъ гупсысэр.
псалъэ.
Сабийм яхуи1э лъагъуныгъэр усак1уэм
« Щ1ыр щ1эхъейр».
къызэригъэлъэгъуар.
Новеллэр зауэ нэужь зэман шэджэлъаджэм зи
Къабзагъэм и гъуджэ».
Мэзыхьэ Борис.Тхак1уэм теухуа
псалъэ.
«Дыгъэр зэрагъэунк1ыф1ар».
Къумыкъу Мамдухь Тхак1уэм
теухуа псалъэ.
«Сабийхэр щым щыхъум.»
Къэрмокъуэ Мухьэмэд .
Тхак1уэм теухуа псалъэ.
« Щ1акхъуэ 1ыхьэ».
Хьэх С.Хь.
Усак1уэм теухуа псалъэ.
« Къурш псынэ».
« Ц1ыхухэр зауэм щыужынт».
Тхьэгъэзит Зубер.Усак1уэм
теухуа псалъэ.
« Гъатхэ».«Щ1ыр мэлажьэ».
« Адыгэ пшынэ».
Мэшбащ1э Исхьэкъ. Тхак1уэм
теухуа псалъэ.
Адыгэ цей».
« Насып».
Бицу Анэтолэ. Усак1уэм теухуа
псалъэ.
« Си анэдэлъхубзэ».
сабиигъуэр хиубыдахэм зэрытеухуар. Дин
1уэхум тхак1уэр зэреплъыр.Новеллэр, ар
рассказым къызэрыщхьэщык1ыр.
Мылъкур напэм и япэ щища жылагъуэм и псэук1эр, хэхэс адыгэхэм я нэгу щ1эк1 гугъуехьхэр сабийхэми зэрызэхащ1эртхыгъэм и
лъабжьэу
зэрыщытыр.
Ц1ыхум шхыным, гъавэм пш1э хуищ1ын
зэрыхуейр рссказым и гупсысэ нэхъыщхьэу
зэрыщытыр. Тхак1уэм и тхыгъэм щ1агъыбзэр
къызэрыщыгъэсэбэпар.
Щ1ыуэпсым и къэхъугъэ дэтхэнэми къалэн
хэхаи1эу зэрыщытыр.Къурш псынэм и гугъу
ищ1к1эрэ, ц1ыхухэм ягухэр итхьэщ1ык1ауэ
щытын зэрыхуейм усэс дызыхуриджэр.
Зауэ щымы1эн щхьэк1э дэтхэнэ ц1ыхуми
ищ1эн хуейр. Усак1уэм дыкъызыхуриджэр,
зыщ1эхъуэпсыр.
1уэхуншэныр лэжьыгъэм зэи зэремызэгъынур
Ущиеу усэм къызэрыхэщыр.
Щ1ымрэ ц1ыхумрэ яку дэлъ зэхущытык1эр
Усэм къызэрыхэщыр.
Адыгэ пшынэм и макъыр зэхимыхыжмэ,
лъэпкъыр к1уэдыну лирическэ л1ыхъужьым
къызэрыщыхъур.Лъэпкъым и гъащ1эм адыгэ
пшынэм, къафэм щиубыд увып1эр.
Фащэр адыгэ гъащ1эм и нэщэнэу зэрыщытыр.
Адыгэ цейр кавказ лъэпкъ псоми фащэ
зэрахуэхъуам усак1уэр зэрыригушхуэр. Усэм
и гъэпсык1эр.
Насыпым улъэ1эсын щхьэк1э щ1эн хуейр.
Усак1уэр зыгъэгузавэр. Бзэм и
къарур,шэрыуагъыр мык1уэщ1ын папщ1э езы
усак1уэм зыхуигъэувыж къалэнхэр, дыкъызыхуриджэр
Адыгэ литературэ 7-нэ «А» «Б» класс
Календарно-тематическэ план сых. 51(1,5)
Щаджын
хуей
махуэр
№
Темэхэр
Сыхьэт
бжыгъэр
Урокыр
зыхуэдэр
03.09.2022 г.
10.09.2022 г.
1
2
1
1
17.09.2022 г.
24.09.2022 г.
01.10.2022 г.
3-4
Хэзыгъэгъуазэ
Адыгэ 1уэры1уатэ
«Ашэмэз и пшыналъэ»
«Ашэмэз и пшыналъэ»
2
беседэ
Темэщ1эмк1э
зэпсэлъэн
зэпсалъэныгъэ
1
беседэ
2
Бзэм зегъэужьын
Щоджэнц1ык1у
1эдэм.Анэдэлъхубзэ»
БемырзэМ Лъэ1у» усэр
джын, зэпкърыхын
АнзорМ. «Атэлыкъым и
л1эужь»повестыр джын
Б/з изложенэ
1
зэпсэлъэныгъэ
1
Темэщ1эм
щыхыхьэ
зэпсалъэныгъэ
К1эрашэ Тембот.
«Гъащ1эм и дерс»
рассказыр
Мыжей Михайл « Пщэху»
новеллэр джын,Новеллэм
теухуауэ.
Нало Заур «Ц1ыху напэ»
Балладэр джын,зэп-н
К1ыщокъуэ Алим. «Усэ
къарук1э бийр бгъэсу»,
«Сабийй» усэхэр джын
зэпкърыхын
Хъупсрокъуэ Хъызыр.
«Имыхабзэу щыуащ»
Елгъэр К. «Псы къиуа»
рассказыр джын, и
мыхьэнэр зыгурагъэ1уэн
УэрэзейАфлик.
«Пщэдджыжьым» уcэм
гъатхэ пщэдджыжьыр
къызэригъэлъагъуэр
Бз/з Сочиненэ. «Гъагъэ.
еф1ак1уэ, си Хэку!» тхын
Шэджыхьэщ1э Хьэмыщэ
«Къуэрылъху»рассказым
адэ-анэм и пащхьэ быным
2
Темэщ1э
щыхыхьэ
Бзэм зегъэужьын
2
комбинированнэ
2
зэпсэлъэныгъэ
1
зэпсэлъэныгъэ
2
Темэщ1эм
щыхыхьэ
зэпсэлъэныгъэ
08.10.2022 г.
15.10.2022 г.
Щаджа
махуэ
Лъпкъ уэрэдыжьхэр,
абыхэм я гъэпсык1эр,
Хъуэхъухэр
6-7 Б/З. Сочиненэ Сэ гъэ махуэр зэрызгъэк1уар .
5
22.10.2022 г.
8
12.11.2022 г.
9
19.112022 г.
26.11.2022 г.
03.12.2022 г.
10.12.2022 г.
17.12.2022 г.
24.12.2022 г.
1011
1213
1415
12.01.2023 г.
14.01.2023 г.
1617
19.01.2023 г.
21.01.2023 г.
26.01.2023г.
1819
20
28.01.2023 г.
02.02.2023 г.
04.02.2023г.
2122
23
09.02.2023 г.
24
11.02.2023 г.
16.02.2023 г.
18.02.2023 г.
25.02.2023 г.
2526
2728
2
2
1
1
Еджэк1эр
къэпщытэн
2
Бзэм зегъэужьын
2
зэпсэлъэныгъэ
Прим
ечани
е
02.02.2023 г.
29
04.03.2023г.
30
09.03.2023 г.
11.03.2023 г.
16.03.2023г.
18.03.2023г.
23.03.2023г.
3132
33
34
35
06.04.2023 г.
36
08.04.2023 г.
37
13.04.2023 г.
15.04.2023 г.
3839
20.04.2023 г.
22.04.2023 г.
4041
27.04.2023 г.
42
29.04.2023 г.
43
04.05.2023г.
44
06.05.2023г.
11.05.2023 г.
13.05.2023 г.
18.05.2023 г
4546
4748
20.05.2023г.
49
25.05.2023г.
27.05.202г..
5051
щахь жэуаплыныгъэр
къызэрыщыгъ-р
МыкъуэжьА. «Псалъэ
жагъуэ»
Классым щ1эмысу зэджа
Уэрэзей А. и усэхэр.
Б/з Сочиненэ
1
беседэ
1
беседэ
2
Джэдгъэф Б. «Къандыгъэ
и бжьыхьит1»
Къэжэр Хьэмид «Щ1ыр
щ1эхъейр»
Мэзыхьэ Борис
«Дыгъэр зэрыунк1ыф1ар»
Тхыгъэм и мыхьэнэр
Къумыкъу М. «Сабийхэр
щым щыхъум» тхыгъэр
джын, зэпкърыхын
Б\З.Изложенэ
«Лъакъуэху»
тхын
2
Темэщ1эм
щыхыхьэ
зэпсэлъэныгъэ
1
Бзэм зегъэужьын
1
комбинированнэ
1
Зэгъусэу
зэдэлэжьэн
2
Бзэм зегъэужьын
Къэрмокъуэмухьэмэд
«Щ1акхъуэ 1ыхьэ »
рассказыр
Классым щ1эмысу зэджа
тхыгъэхэмк1э
ХьэхС «Ц1ыхухэр зауэм
щыужынт»,Къурш псынэм
и уэрэд усэхэр
ТхьэгъэзитЗ. «Гъатхэ»,
Щ1ыр мэлажьэ»
2
Темэщ1э
щыхыхьэ
1
зэпсэлъэныгъэ
1
зэпсэлъэныгъэ
1
беседэ
Б/з Сочиненэ
2
Бзэм зегъэужьын
Мэшбащ1э Исхьэкъ
«Адыгэ цей»,Насып».
Усэхэр джын
Бицу А. «Си
анэдэлъхубзэ» усэм и
гупсысэмрэ и мыхьэнэмрэ
Классым щ1эмысу
зэджахэмк1э урок Гъэ
псом зэджахэм теухуауэ
къэпщытэжын
2
комбинированнэ
1
зэпсэлъэныгъэ
2
Къызэщ1эзыкъуэж
урок
