Программэр зэхэгъэуващ

  1. АдыгэбзэмкIэ зэрылажьэ программэр зэхэгъэуващ мы къэкIуэну нормативнэ  тхылъхэр и

     лъабжьэу:

·       Урысей Федерацэм щIэныгъэ егъэгъуэтынымкIэ 2012 гъэм декабрым и 29-м къищта федеральнэ закон № 273- ФЗ-р, (ред. от 29.12.2014) "Об образовании в Российской Федерации" (с изм. и доп., вступ. в силу с 06.05.2014);

• «О республиканском  комплекте  учебников», от 18 июля 2011 г. N 67-РЗ
• «О республиканской целевой программе «Модернизация учебной книги на национальных языках на 2007-2011 годы»,  от 21 ноября 2007 года N 83-РЗ
• Закон КБР от 24 апреля 2014 года  № 23-Р3 (ред. от 03.04.2014 года № 71-Р3) «Об образовании»;
• Приказ МОН КБР  от 30.06.2015 года №676 «Об утверждении республиканского базисного учебного плана для образовательных учреждений КБР на 2015-2016 учебный год »;
• Санитарно-эпидемиологическэ правилэм и нормативхэу СанПиН 2.4.2.2821-10   «Санитарно-эпидемиологические требования к условиям и орга низации обучения в общеобразовательных учреждениях», зарегистрированные в Минюсте России 3 марта 2011 года, регистрационный номер 19993;
• Къэбэрдей-Балъкъэр республикэм егъэджэныгъэмрэ щIэныгъэмкIэ Министерствэм щIэныгъэ егъэгъуэтынымкIэ IуэхущIапIэхэм 2015-2016 гъэ еджэгъуэм зэрегъэджапхъэу къыхиха тхылъхэмкIэ къищта унафэр,  ( от 31 марта 2014 года  № 253)(ред. От 08.06.15 года)

·       Муниципальнэ Къэхъун курыт  еджап1э № 2-м   зэхигъэува  зэрылажьэ  программэм теухуа    ФКГОС ООО и положенэм ипкъ итк1э сентябрым и 1-м 2011 гъэм къищта унафэ №34 -р

·       Муниципальнэ Къэхъун курыт еджап1э № 2-м 2018-2019 гъэ еджэгъуэм зэрылажьэ учебнэ планым ипкъ итк1э

    2. Программэр  зэхэгъэуващ «Адыгэбзэмк1э программэхэр» Авторхэр:  Джаурджий  Хь.З.,Къэмбэчокъуэ 1.М. Налшык, 2010 гъэм къыщыдэк1ам  тету

Адыгэбзэр джыным и мыхьэнэр

        Адыгэбзэр Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэм и къэралыбзэхэм ящыщ зыщ. Ар еджак1уэм нэсу зэрищ1эм, и бзэм, гъащ1эм къызэрыщигъэсэбэпыфым  куэдк1э елъытащ псынщ1эурэ зызыхъуэж  гъащ1эм щигъуэтыну ехъул1эныгъэхэр. Абы и лъэныкъуэк1э инщ адыгэбзэр егъэджыным и мыхьэнэр. Еджак1уэм дуней псор зэрилъагъур, зэрызэхищ1эр къыдалъхуа и анэбзэрщ. Апхуэдэу щыщытк1э, а бзэм и щэху нэхъыбэ ищ1эхук1э, и акъылми, гупсысэми зеужь.

  3. Ебланэ классым адыгэбзэр щегъэджыным къалэну къегъэув:

• Къабзэу псэлъэнымк1э, тхэнымк1э, гъэхуауэ къеджэнымк1э я1э зэф1эк1хэмрэ есэныгъэхэмрэ хэгъэхъуэныр;
• Псалъэм и къарур зыхащ1эу, дэтхэнэ зы псалъэри къыхахыфрэ къагъэсэбэпыфу гъэсэныр;
• Иджырей бзэщ1эныгъэм щыщу гуры1уэныгъэ еянэ классым ехьэл1ахэр, абы ипэк1э яджахэр куууэ егъэщ1эныр, бзэм гъащ1эм щи1э мыхьэнэшхуэм, бзэм и зыужьык1эм хэлъ щхьэхуэныгъэхэм щыгъэгъуэзэныр.
• Я логическэ гупсысэк1эм зегъэужьыныр:
• Бзэр къулеягъэ ину зэрыщытыр, ар лъэпкъым и псэу, и дунейуэ зэрыщытыр зыхегъэщ1эныр;
• Ц1ыхугъэм, гущ1эгъулыныгъэм хуэгъэсэн, нэгъуэщ1 лъэпкъ культурэхэм, динхэм шы1эныгъэрэ зыхэщ1ык1рэ хуа1эу гъэсэныр
• Иджыпсту щы1э информационнэ къулеягъым хэплъэфу, зыхуейр хуэ1эзэу къагъэсэбэпыфу егъэсэныр.
•  

4.Адыгэбзэр егъэджыныр къызэгъэпэщыпхъэщ компетентностнэ (лъэк1ыныгъэхэм зезыгъэужь ) бгъэдыхьэк1эм тету.  Абы тещ1ыхьауэ еянэ классым зыщаужь:

• коммуникативнэ (зэрызэгуры1уэ, зэрызэпыщ1а) компетенцэхэм,
• лингвистическэ (бзэщ1эныгъэ) компетенцэхэм,
• культуроведческэ компетенцэхэм.

Еянэ классым щеджэ еджак1уэхэм адыгэбзэмк1э ягъэзэщ1апхъэ лэжьыгъэхэр, я зэф1эк1хэр, щ1эныгъэр егъэф1эк1уэнымк1э  ахэр зыхуэунэт1ахэр ( компетенцэ елъытауэ)

·       Щ1эныгъэм и ф1агъыр къэзыгъэлъагъуэ унэт1ыныгъэхэр:

                        - предметымк1э ягъуэт лъэк1ыныгъэхэр ( предметные компетенции)

                        - гъащ1эм, ц1ыхухэм яхэтынымк1э ягъуэт лъэк1ыныгъэхэр

                            (социальные  компетенции)

                         - культурэ куэдым хэзэгъэнымк1э, ар зыхащ1энымк1э ягъуэт

                           лъэк1ыныгъэхэр ( поликультурные компетенции)

             -  информацэ зэхуэхьэсыным, абы и къэгъэсэбэпык1эм ехьэл1ауэ

                            ягъуэт лъэк1ыныгъэхэр  (информационные компетенции)

                          - гъэсэныгъэ елъытауэ   ягъуэт лъэк1ыныгъэхэр (общекультурные

                            компетенции).

Еянэ классым щадж темэхэм къыдэк1уэу еджак1уэхэм академическэ грамматикэм и 1ыхьэ куэдыр нэхъ куууэ ядж, абы къыхэк1ыу 1эмал имы1эу езыр-езыру ялэжьхэр, творческэ проектхэр, бзэм теухуа къэхутэныгъэхэр нэхъыбэу хэгъэхьэпхъэщ.

     5. Еянэ  классым  адыгэбзэмк1э  и  программэр  джыным   сыхьэт  68-рэ  хухах,  тхьэмахуэм   сыхьэтит1 ирет. 

·       Адыгэбзэр  щебгъаджэк1э  къэбгъэсэбэп   хъунущ  мы  къэк1уэну 1эмалхэр (методхэр): 

·       Къэхутэныгъэ,  проектнэ, зэгуры1уэныгъэ, продуктивнэ, репродуктивнэ, проблемнэ  егъэджэныгъэ, еджак1уэхэм  къазэрыщыхъу, экскурс, нэгъуэщ1хэри:

·       Мы  къэк1уэну  щытык1эхэр (формэхэр): щхьэзакъуэ  лэжьыгъэхэр,  къэу1этэныгъэ,  зэпсэлъэныгъэ,  къэу1этыныгъэмрэ  зэпсэлъэныгъэмрэ  зэгъусэу,  нэгъуэщ1хэри 

Еджак1уэхэм  ягъуэта  щ1эныгъэр  къызэрапщытэ  щ1ык1эхэр:

- жьэры1уатэу  блэк1а  темэхэр  къапщытэк1эрэ,

- тхыгъэ  лэжьыгъэхэр  ятхк1эрэ,  

-тест  лэжьыгъэхэр  ягъэзащ1эк1эрэ, нэгъуэщ1эхэри.

             Ебланэ классым щеджэ еджак1уэм оценкэ зэрыхуагъэув щ1ык1эхэр:

Жьэры1уатэ жэуапхэм:

«5»  ягъэув ядж произведенэм и текстыыр тэмэму ищ1эмэ ик1и куууэ къыгуры1уэмэ; абы хэт ц1ыхухэм яку дэлъ зэхущытык1эр, я хьэл-щэнхэр, я 1уэхущ1афэхэр, 1уэхугъуэхэм я зэк1элъык1уэк1эр къызэрыгъэлъэгъуар ик1и тхак1уэм къигъэсэбэпа художественнэ средствэхэм я мыхьэнэр къыгуры1уэу тепсэлъыхьмэ; литературэм и теориер ищ1эмэ, теорием теухуауэ и1э щ1эныгъэр нэсу къигъэсэбэпмэ; произведенэм и содержанэм щытепсэлъыхьк1э лъэхъэнэм, гъащ1эм ирипхыфмэ; и бзэр дахэмэ , къулеймэ, гъэхуауэ ик1и зыхищ1эу, псынщ1агъ мардэм тету къеджэмэ.

«4» ягъэув ядж произведенэм и текстыыр тэмэму ищ1эмэ ик1и къыгуры1уэмэ; абы хэт ц1ыхухэм яку дэлъ зэхущытык1эр, я хьэл-щэнхэр, я 1уэхущ1афэхэр, 1уэхугъуэхэм я зэк1элъык1уэк1эр къызэрыгъэлъэгъуар ик1и тхак1уэм къигъэсэбэпа художественнэ средствэхэм я мыхьэнэр къыгуры1уэу тепсэлъыхьмэ; литературэм и теориер ищ1эмэ, произведенэр щызэпкърихк1э литературэм и теориер къигъэсэбэлыфмэ; лъэхъэнэм, зэманым епхауэ произведенэр зэпкърихыфмэ; и бзэр, къеджэк1эр мы1еймэ. Ауэ и жэуапым щыщ1эныгъэу зы е т1у нэхъыбэ хэмытмэ.

«3» ягъэув, ядж произведенэр зэрищ1эр ик1и къызэрыгуры1уэр и жэуапым къуигъащ1эмэ; произведенэм хэт ц1ыхухэм яку дэлъ зэхущытык1эр, я хьэл-щэнхэр, я 1уэхущ1афэхэр, 1уэхугъуэхэм я зэхэлъык1эр къызэрыгъэлъэгъуар ик1и тхак1уэм къигъэсэбэпа художественнэ средствэхэм я мыхьэнэр къызэрыгуры1уэр къыжи1эфмэ; литературэм и теориер ищ1эмэ, ауэ произведенэр щызэркърихк1э тэмэму къимыгъэсэбэпымэ; произведенэм и содержанэм щытепсэлъыхьк1э лъэхъэнэм, гъащ1эм иримыпхыфмэ; и бзэм, къеджэк1эм щыщ1эныгъэ куэд и1эмэ; и жэуапым зэк1элъык1уэк1э тэмэм имы1эмэ.

«2» ягъэув ядж произведенэм и текстым емыджамэ, содержанэри щ1агъуэу имыщ1эмэ; литературэм и теорием щыщ гуэрхэри имыщ1эмэ; и бзэм, и къеджэк1эм зык1и аразэы укъимыщ1мэ.

Тхыгъэ лэжьыгъэхэм

«5» ягъэув, тхыгъэр зытепсэлъыхьыр тэмэму къыгуры1уэмэ ик1и зэк1элъык1уэу, гуры1уэгъуэу, тэмэму къи1уэтэжамэ, псалъэухахэр ек1уу иухуамэ, псалъэ лей къыхимыгъэхьамэ, пэжырытхэмк1э зы щыуагъэ ф1эк1 имыщ1амэ, нагъыщэ гъэувык1эмк1э щыуагъэу зы ф1эк1а хэмытмэ.

«4» ягъэув, тхыгъэр зытепсэлъыхьыр тэмэму къыгуры1уэмэ ик1и зэк1элъык1уэу, гуры1уэгъуэу,   къи1уэтэжамэ, стилистическэ щыуагъэу зы – т1у, пэжырытхэмк1э щыуагъэу т1у, нагъыщэ гъэувык1эмк1э щыуагъэу зы – т1у ф1эк1а хэмытмэ.

«3» ягъэув, тхыгъэр зытепсэлъыхьыр мы1ейуэ  къыгуры1уэмэик1и къи1уэтэжмэ, ауэ къэ1уэтэжык1эм щыуагъэу зы – т1у нэхъыбэ хэмытмэ е и зэк1элъык1уэк1эм ныкъусаныгъэ мащ1э ф1эк1 имы1эмэ, тхыгъэм хэт стилистическэ щыуагъэхэр щы, пэжырытхзэмк1э ик1и нагъыщэ гъэувык1эмк1э щыуагъэхэр зэхэту блы нэхъыбэ мыхъумэ.

«2» ягъэув, къызэджар къызэрыгурымы1уар къыщи1уэтэжым къигъэлъагъуэу щыуагъэ зыбжанэ ищ1амэ, тхыгъэм зэк1элъык1уэныгъэ, зэпхыныгъэ яку имылъамэ, стилистическэ щыуагъэ зыбжанэ хэтмэ, пэжырытхэмк1э, нагъыщэ гъэувык1эмк1э щыуагъэхэр зэхэту блы нэхъыбэ ищ1амэ.

Къызэрапщытэ лэжьыгъэхэм

«5» ягъэув орфографическэ щыуагъэ е пунктуационнэ щыуагъэ зы ф1эк1 хэмытмэ.

«4» ягъэув орфографическэ щыуагъэу т1у пунктуационнуиэ щыуагъэу т1 у  ф1эк1 хэмытмэ е орфографическэ щыуагъэу зы нэхърэ пунктуационнэ щыуагъэу щы нэхърэ нэхъыбэ зыхэмыт диктантым.

«3» ягэув щыуагъэхэм я бжыгъэр орфографическэу пл1ырэ пунктуационнэу пл1ым е орфографическэу щырэ пунктуационнэу тхум щ1имыгъуу щытмэ, е офографическэу зыри хэмыту пунктуационнэу блы зыхэтым.

«2» ягъэув орфографическэ щыуагъэр блым, пунктуационнэ щыуагъэр блым щхьэдэхамэ е орфографическэу хырэ пунктуационнэу ирэ, орфографическэу тхурэ пунктуационнэу бгъурэ, орфографическэу ирэ пунктуационнэу хырэ хэтмэ.

Хэслъхьа зэхъуэк1ыныгъэхэр

Сыхьэт 68-рэ сыхьэт 51-м хуэзгъэк1уащ

Яджам къытегъэзэжыным  сыхьэтит1 к1эрыдгъэхуащ.

Псалъэ зэпхам 1 сыхьэт к1эрыхуащ;

Пкъыгъуэ нэхъщхьит1ри зи1э псалъэуха къызэрык1уэхэм сыхьэтищ к1эрыхуащ;

Зы пкъыгъуэ нэхъыщхьэ зи1э псалъэухахэм 1 сыхьэт к1эрыхуащ;

Пкъыгъуэ зэлъэпкъэгъу зи1э псалъэухахэм сыхьэтит1 к1эрыхуащ.;

Пкъыгъуэ пыщхьэхук1ахэм сыхьэтищ к1эрыхуащ;

Гъэм яджам къытегъэзэжыным хухих сыхьэтищыр зы сыхьэтым хуэдгъэк1уащ.

Бзэм зегъэужьыным хухих сыхьэт бжыгъэр сыхьэтитхум хуэдгъэк1уащ